عنوان طرح:

بررسي مصرف اِکستازي در بين جوانان 25-15 سال مراجعه کننده به کافي ‌شاپ­هاي 5 منطقه تهران در سال1383 و عوامل تعيين کنندة آن

شعله باروني

1383

مقدمه

حفظ سلامت جسمي و عقلي جوانان در رشد و شكوفائي جامعه انساني و بالطبع سلامت آن بسيار اهميت دارد. جوانان امروز، مادران و پدران فردا و گنجينه­ هاي تجربة آينده هستند. اعتياد و مصرف مواد روان گردان بليه­اي است كه هم چون  جذام سلامت جسمي و عقلي اين گروه و در نتيجه كل جامعه را به ورطة انحطاط مي­كشاند. در دو دهة اخير در اروپا و آمريكا و در دو سال اخير در ايران مصرف يكي از اين داروهاي روان گردان به نام اكستازي (3 و4- متيلن دي اكسي مت­آمفتامين) در مهماني­هاي شبانه در بين جوانان رايج شده است به گونه­ اي كه در اكثريت كشورهاي اروپايي اندازه­ گيري سطح سرمي اكستازي پس از تصادفات رانندگي اجباري است. برخورد مقطعي و برخورد انتظامي پس از مصرف آن به تنهایي نمي­تواند جلوي عوارض آن (عوارض جسمي، رواني يا اجتماعي) را بگيرد. براي مبارزه و از بين بردن هر بليه اجتماعي و بيماري بايد در ابتدا آن را شناخت و ابعاد اپيدميولوژيك آن را هم چون  خصوصيات گروه­هاي مصرف كننده، سن، جنس، طبقه اجتماعي، علت تمايل به مصرف و زمينه­ هاي روان شناختي مصرف را بررسي نمود. بدين منظور و با توجه به روند رو به رشد مصرف اكستازي در بين جوانان و افزايش ميزان مراجعان  به درمانگاه­ها جهت درمان عوارض جسمي و رواني مصرف اين ماده و از سوي ديگر عدم انجام مطالعه بنيادين در ارتباط با آن در كشورمان، بر آن شديم تا يك مطالعة اپيدميولوژيك در اين زمينه انجام دهيم. با توجه به گروه خطر كه جوانان مي­باشند و از سویي لزوم انجام صحيح مطالعه با مشورت با مسؤولان  مراكز مطالعاتي در اين زمينه ­ها، يكي از مكآنهاي مطلوب جهت مطالعه كافي شاپ­ها در نظر گرفته شد. از آن جایي كه از لحاظ اجرایي و مالي فعلاً بررسي همة كافي شاپ­هاي تهران مقدور نيست  مناطق يک تا پنج كه در آنها تردد جوانان در كافي شاپ­ها بيشتر از همه مي­باشد و همچنين از اقشار مختلف اجتماع در آن يافت مي­شود، انتخاب شدند. این مطالعه یک مطالعة توصيفي مي­باشد. در مطالعة توصيفي مهم­ترين عنصر انتخاب صحيح جامعة آماري است. شرايطي هم چون تصادفي بودن و اعطاي امتياز مساوي در شركت در تحقيق با تعريف مشخص جامعة آماري امكان پذير است. به همين منظور جامعه­اي انتخاب شد كه بتوان حداقل شرايط استاندارد تحقيق را در آن پياده نمود.

اهداف پژوهش:

هدف اصلي اين پژوهش تعيين فراواني مصرف اکستازي در بين جوانان 25- 15 سال مراجعه کننده به کافي شاپ­هاي 5 منطقة تهران و عوامل تعيين کنندة آن بوده است.

اهداف جزئي اين پژوهش شامل: تعيين فراواني جنسي، ميانگين سني، وضعيت تحصيلي، فراواني سوءمصرف مواد به جز اکستازي، فراواني مصرف الکل، فراواني مصرف مواد مخدر، فراواني افسردگي، ميانگين نمرة آزمون يک، فراواني مصرف اکستازي در گروه تحت مطالعه.

 روش تحقيق:

اين مطالعه به روش مقطعي در بين 1903 جوان 25- 15 سالة مراجعه کننده به کافي شاپ­هاي 5- 1 شهر تهران انجام شد. مواردي که در اين پژوهش بررسي شد شامل ميزان شيوع مصرف اکستازي، فراواني جنسي، وضعيت درآمد خانواده، تحصيلات و وضعيت رواني از جهت افسردگي در بين مصرف کنندگان آن و همچنين عوارض حاد مصرف اکستازي بوده و از سوي ديگر نکاتي هم چون  نحوه و محل مصرف اِکس، علت استفادة مجدد از آن و ميزان آشنايي جوانان با آن مورد بررسي قرارگرفته است. جمع­آوري اطلاعات از طريق توزيع پرسشنامه در بين جوانان به روش نمونه­گيري غير اجتماعي ساده در کافي­شاپ­هاي مناطق 1 تا 5 تهران در طي ماه­هاي تير تا آذر 83 انجام گرفت.

بحث و نتيجه ­گيري:

نتايج اين تحقيق نشان مي­دهد كه شيوع 5/18% مصرف اکستازي در جوانان 25- 15 سالة مراجعه کننده به کافی ­شاپ ­هاي مناطق 1 تا 5 تهران که به طور معني­ داري با جنس مذکر، مقطع تحصيلي زيرديپلم، سطح بالاي درآمد خانوار، سوءمصرف مواد و نمرة بالاتر در آزمون يک ارتباط دارد. ميانگين سني مصرف ­کنندگان اکستازي 3/21 سال با انحراف معيار 65/2 بود که از لحاظ آماري تفاوت معني­داري با کل جمعيت مورد مطالعه و کساني که اکس مصرف نکرده بودند، نداشت.

شايع­ترين شکل مصرف اکستازي به صورت خوراکي (قرص و کپسول) با فراواني 1/97% بوده است. 4/91% جوانان نام اکستازي را شنيده بودند و 7/83% مورد استفاده آن را مي­دانستند. بيشترين مکان مصرف در مهماني­ها (8/75%) و به صورت گروهي (84%) بوده است. 30% مصرف کنندگان علت استفاده مجدد از اکستازي را اصرار دوستان اعلام نمودند. 8/38% نياز روحي، 7/37% بدون دليل خاص، 6/6% نياز جسمي و 7/1% ايجاد علائم قطع مصرف را علت استفاده مجدد ذکر نمودند.

در ريشه ­يابي پس زمينه ­هاي اجتماعي مصرف مواد در برخي مطالعات به فاکتورهايي چون دوستاني که دارو مصرف مي­کنند اشاره شده است. در مطالعه­ ها مصرف کنندگان اين ماده بيشترين علت را نياز روحي و اصرار دوستان اعلام نموده­اند. نکتة ديگر وجود علائم قطع مصرف است که همة مؤلفان به آن اعتقادي ندارند و نکتة ديگر لزوم اهميت توجه خانواده­ها و سيستم­هاي تربيتي به روابط جوانان و مسائل روحي آنان است.

اختلاف آماري معني ­داري در ميانگين نمره آزمون يک در بين مصرف­ کنندگان اِکس و غيرمصرف­ کنندگان آن وجود داشت. اين اختلاف به طور عملي اين دو گروه را در دو طيف باليني متمايز نيز قرار مي­دهد زيرا در گروه ­بندي نمرات اين آزمون نمرة 16-11 کمي افسرده و نمرة 20- 17 نيازمند مشورت با روان­پزشک، دسته­ بندي مي­شوند، و اين نيز مجدداً يکي از زواياي پس زمينة شخصيتي در مصرف اکس را تا حدودي نشان مي­دهد که مي­توان به آن به عنوان يک زنگ خطر توجه نمود. اختلالات باليني حاد گزارش شده در مطالعة حاضر که شامل اضطراب، بي­قراري، بي­خوابي و افزايش ضربان قلب بوده است در ساير مطالعات نيز بيان شده است.

 پيشنهادات:

      سوءمصرف مواد در هر طيفي و از هر نوعي در جامعه وجود دارد و شيوع 5/18 درصدي اکستازي، خود گوياي اين مطلب است. مطلب حائز اهميت اين است که در جواني که نياز به مصرف داروهاي انرژي ­زا را اعلام مي­نمايد و يا نياز بدني و روحي را علت استفاده مجدد اکستازي اعلام مي­نمايد، برخوردهاي تنبيهي چندان کمکي در مبارزه با مصرف اين مواد ندارد، بلکه بايد در پي حل معضلات وی بود يعني ايجاد فعاليت­هاي شادي آور و سالم و فرح بخش، تا جوانان براي ايجاد آن به صورت کاذب به دارو روي نياورند. مبارزة صحيح با قاچاق مواد تا دارو در دسترس نباشد و ايجاد محيطي امن از لحاظ ذهني تا ذهن آرام جوان بدون افسردگي در پي ايجاد فراغ کاذب نباشد.