مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد

آسیب اعتیاد تنها بیماری‌های عفونی منتقله از رفتارهای پرخطر مصرف‌کنندگان نیست. گرچه احتمال ابتلا به بیماری‌هایی همچون ایدز و هپاتیت دغدغه‌سازترین عارضهٔ سوءمصرف مواد در چند دههٔ اخیر در جهان بوده و سازمان‌هایی چون سازمان بهداشت جهانی و دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل بیشترین تلاش‌شان را به کنترل این بیماری‌ها معطوف ساخته‌اند، به‌نحوی‌که رویکردهای کاهش آسیب -که در نیم‌قرن اخیر بسیار مورد توجه بوده‌اند- عمدتا متمرکز بر این هدف بوده‌اند، ولی نگاه جدیدی به کاهش آسیب اعتیاد در حال شکل‌گیری است که از آن منظر کاهش آسیب از توجه صرف به خطرات عفونی ابتدا به خطرات طبی و سپس خطرات طبی-اجتماعی در حال گذار است. درواقع حوزهٔ کاهش آسیب از دایرهٔ بهداشتی در حال گسترش به بهداشت و سلامت طبی و اجتماعی است. همسو با این تغییر هر کشوری بسته به عادات مصرف مواد اعم از مواد مصرفی و روش‌های مصرف –علاوه بر آسیبهای عفونی شایع- در معرض آسیب‌های متفاوت دیگری است که باید برنامه‌های کاهش آسیب را بومی‌سازی کند. به‌عنوان مثال در ایران تریاک و اشکال مختلف آن شایعترین ماده مصرفی است و بیش از ۹۰درصد مصارف به‌صورت تدخینی است. بدیهی است توجه به آسیب‌های خاص این گروه از مصرف‌کنندگان مواد از اولویت‌های حوزه سلامت است، گرچه در بسیاری از کشورها اهمیت و اولویت چندانی نداشته باشد. در جدیدترین پژوهشی که در زمینه عوارض و آسیب‌های اسکلتی‌عضلانی مصرف تدخینی تریاک به‌عنوان پایان‌نامه دکتری پژوهشی مطالعات اعتیاد توسط امید مسّاح انجام شده مشخص شد:

       مصرف تدخینی مواد و علی‌الخصوص تریاک‌کشیدن به روش‌های سنتی شایع در ایران عامل خطر بالقوه‌ای برای بروز اختلالات اسکلتی‌عضلانی و بدشکلی‌های وضعیتی (از جمله بروز قوز، جلوآمدگی سر و...) است و هرچقدر سالهای مصرف تدخینی مواد و دقایق روزانهٔ آن افزایش یابد، خطر بروز آنها بیشتر است.

       بی‌خانمانی عامل موثر بسیار قوی در تشدید و تسریع بروز این گروه از اختلالات در مصرف‌کنندگان تدخینی مواد است.