مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد

امروزه به دلایل مختلف اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی در سراسر جهان مصرف مشروبات الکلی شیوع بیشتری پیدا کرده است و سالهای زیادی است که در کشور ما از پرداختن به این مساله غفلت شده است. در روزها و هفته های اخیر شاهد خبرهای ناگواری در ارتباط با مرگ و میرهای ناشی از مصرف مشروبات الکلی دست ساز در شهرهای مختلف کشورمان بودیم. اینکه چرا شیوع مصرف مشروبات الکلی بویژه در نوجوانان و جوانان افزایش یافته است، موضوع صحبت ما نیست و نیازمند آسیب شناسی آن از زوایای مختلف علمی است. اما سوال مورد بحث این است که چرا این مساله باعث مرگ و میرهای زیاد در روزهای اخیر شده است.

اصولا الکل هایی که ایجاد مسمومیت می کنند عبارتند از اتانول، متانول و اتیلن گلیکول. اتانول الکلی است بی رنگ که بو و طعم خاصی داشته و موجب ایجاد حالت مستی در فرد مصرف کننده می کند. این ماده که از تخمیر شکر ( متابولیسم گلوکز) تولید می شود، از دوران پیش از تاریخ مصارف مختلفی در جوامع گوناگون داشته است و در حال حاضر نیز یک صنعت و کسب و کار بزرگ در بسیاری از کشورهاست. این ماده سریعا و تقریبا بطور کامل پس از مصرف جذب می‎‌شود. اندکی از آن در دهان و مری، بخش متوسطی در معده و روده بزرگ و عمده آن در روده باریک جذب می‌شود. در ظرف ۳۰ تا ۹۰ دقیقه غلظت اتانول در خون به حداکثر میزان خود می‌رسد. بخش عمده اتانول در روده و کبد تخریب شده و اثرش پایان می‌یابد و بخشی اندکی از راه ریه، ادرار و عرق دفع می‎شود.  اتانول سبب از دست رفتن موقتی فرایندهای مهاری و کنترلی قشر مغز (که محل تفکر و تعقل است) بر بخشهای زیر قشری (که مرکز تولید هیجانات و رفتارهای پرخطر است) می شود.لذا پس از مصرف فرد دچار مهار گسیختگی هیجانی، رفتاری و روانی می شود و ممکن است رفتارها و هیجانهایی مثل حالت سرخوشی بدون دلیل، خنده های و گریه های خودبخودی و غیر قابل کنترل، پرخاشگری،  و تعرض را نشان دهد.

اما چرا مرگ؟

اتانول می تواند در مصارف زیاد باعث کاهش فشار خون، تضعیف و یا سرکوب سیستم تنفسی و نهایتا مرگ شود. اما آیا علت اصلی و اساسی مرگ و میرهای اخیر ناشی از مصرف مشروبات الکلی، مصرف بیش از اندازه آنها بوده است؟ به احتمال خیلی زیاد جواب منفی است. علت، ماده دیگری است که با نام متانول یا الکل چوب شناخته می شود. این ماده در ساختار شیمیایی مواد مختلفی مثل حلال های رنگ، ورنی، مایع ضد یخ ، پاک کننده ها و ده ها ترکیب دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.   این ماده پس از مصرف در کبد متابولیزه شده و ماده سمی به نام فرمالدئید تولید می کند که می تواند موجب کوری یا مرگ شود. فرد پس از مصرف متانول دچار دوبینی، ترس از نور، احساس دیدن طوفان برفی، تاری دید، سر درد، سرگیجه، تشنج، گاهی افت هوشیاری، تهوع، استفراغ و دردهای شکمی می شود. از اثرات دیگر مصرف این ماده که در صورت عدم درمان صحیح می تواند تا آخر عمر ادامه داشته باشد، افت فشار خون است. این ماده به علت اینکه از اتانول ارزانتر و در دسترس تر است، به واسطه سود جویی یا عدم آگاهی به مقدار زیاد به اتانول اضافه شده و نتایج مرگباری را به دنبال خواهد داشت. چیزی که در روزهای اخیر شاهد آن بودیم.